Uit het stormachtige leven van een dijkbewaarder
Gevolgen in Mastenbroek van Stormvloed in 1775
Dat de IJsselvallei te maken heeft gehad met overstromingen is geen verrassing. Zo ook aan het einde van 1775, toen een stormvloed in heel Nederland voor overlast zorgde. In het boek De Overijsselse Geschiedenis in meer dan 100 verhalen komt een verslag voor van een dijkbewaarder.
Eind 1775 staat de gehele IJsselstreek onder water. Het begint allemaal in de nacht van 14 op 15 november. Nadat de wind ettelijke dagen uit het zuidwesten heeft gewaaid, wakkert hij steeds verder aan. Rond de eeuwenoude Mastenbroekerpolder, een zeer groot gebied tussen Zwolle, Kampen, Genemuiden en Hasselt, breekt de dijk op liefst 37 plaatsen door. Het water kan er vrijelijk naar binnen stromen. Op woensdag 15 november stapt dijkbewaarder Waterham nog voor het licht is op zijn paard en rijdt naar Mastenbroek. Hij heeft tot taak om het dijkbestuur te informeren over de toestand van de dijken. Tien dagen lang is hij van 's morgens vroeg tot 's avonds laat in touw om de situatie in ogenschouw te nemen. Zijn ervaringen zet hij uiteen in een uitvoerig verslag.
Op 15 november reed ik 's morgens voor half acht, met voorkennis van de heren gecommitteerden, naar Mastenbroek. Bij de Rademakersluis komende, zag ik het hele gehele Mastenbroek onder water staan en, terugkerend, de dijk van Jan Blom bij het Frankhuis in nood. Ik reed daarop naar het huis van de dijkgraaf, de burgmeester Crans, en verzocht zijn Edelgestrenge met de Heeren van de Rid (de Dijkstoel) op die laatstgemelde dijk te willen komen. Toen reed ik weer terug, de Hasselterdijk langs, naar Mastenbroek en vond de dijk op verscheiden plaatsen overlopende. Even boven de Hasseltersluis liep de dijk zodanig over en spoelde zo sterk weg dat ik voor een doorbraak vreesde en derhalve zette ik enige boeren aan het werk, om dat overlopen zo veel met stro en mest te beletten, hetgeen gelukte. (...)
Nadat er hout en mest aangekomen was, heb ik eerst allen, naderhand met de heer burgemeester Eekhout, een bekisting voor de gemelde dijk gemaakt, en die zo veel mogelijk gesecureerd. Ondertussen waren de andere heren bezig geweest om verscheidene schuiten bij de Rademakerssluis over de dijk te laten brengen om mensen in Mastenbroek te redden en van proviand te voorzien. (...)
Op 16 november reed ik volgens order van de heer Dijkgraaf bij het aanbreken van de dag de dijk langs naar de Koekoestart en ging bij de wade in een schuit om (...) te informeren naar de staat der zeedijken. Van verre zag ik wel dat een gedeelte van de plankendijk weg was, maar ik kon vanwege de verre afstand niet zie hoe groot de gaten waren, maar wel dat de wilgen buitendijks nog overeind stonden. Toen ik een stukje verder zeilde en even voorbij de Luitersluis kwam, had ik het ongeluk dat de schuit 's morgens om elf uur omsloeg, maar de drie schippers en ik wisten gelukkig op de boord van de schuit te komen. Nadat we drie kwartier gezeten hadden, kwamen drie boeren van de dijk met een roeischuit bij ons (...)
Op 21 november had het 's nachts sterk gevroren en de mist bleef aanhouden. Daarom besloten wij de schuiten te Genemuiden te laten en zonden vijf schippers naar Zwolle en gingen 's morgens om half zeven met Jan Bakker en twee schippers naar Kampen. Tegen de morgen begon de mist op te klaren. (...)
(23 november) Van Seluiden tot aan Genemuiden hebben alle dijken (behalve die van het hulpgat) door het overlopen weinig, maar door de slag veel geleden. Op enige plaatsen is van de kruin maar een voetpad overgebleven. De huizen aan de dijk hebben veel geleden. De Genemuidersluis verkeert in goede staat en de deuren zijn met balken tegen de muur vastgezet.
Op vrijdag 24 november keert Waterham terug naar huis. De volgende dagen maakt hij met de verschillende stads- en dijkbesturen de balans op. De gevolgen van de stormvloed zijn rampzalig: minstens 17 mensen kwamen om, evenals een groot aantal paarden en koeien. Nagenoeg alle 47 huizen in de polder zijn beschadigd. Het repareren van de 37 gaten in de dijk zou nog maanden duren. Nog geen jaar later stond Mastenbroek opnieuw onder water... De stormvloed van dat jaar is nog ingrijpender dan die van 1775 voor de IJsselvallei.
