Boerderij ’t Halfvasten, een boerderij als zovele en dus bijzonder
Boerderij 't Halfvasten, een boerderij als zovele en dus bijzonder
't Halfvasten is een goed voorbeeld van de 'werdegang' of ondergang van agrarisch erfgoed. Een boerderij zoals er veel liggen in de IJsselvallei: een rivierboerderij. Het is een IJsselhoeve met het karakteristieke dwarse voorhuis dat er, in dit geval, later is voorgezet. De plek is oud, want het wordt in de 17e eeuw al vermeld als Half vasten, gelegen in Cortenoever, wat een fraaie kronkelwaard langs de IJssel was bij Brummen. Het was een van de weinige boerderijen die gespaard is gebleven in het laatste oorlogsjaar, toen de Canadezen hier de IJssel overstaken vanuit het oosten.
Over de herkomst van de naam wordt gespeculeerd. Sommigen zeggen: er was een boot die niet goed was afgemeerd en lossloeg. Hij lag maar half vast. Anderen zeggen dat het heeft vast te maken heeft met de boerderij die eens een aanlegplaats was annex taveerne, halfweg tussen Doesburg en Deventer of tussen Arnhem en Zwolle. Overigens is er altijd wel ergens een 'halfweg' te bedenken, zeker als het om een borrel gaat. Of de naam is afgeleid van het katholieke feest van Halfvasten. "[...] Laetare (Latijn voor Verheug U) of halfvasten is de vierde zondag in de Veertigdagentijd, een periode van bezinning in het christendom. Op deze zondag wordt gevierd dat de vastentijd halfweg is en dat het Paasfeest in aantocht is." Het was de dag dat in goed katholieke gezinnen het snoeptrommeltje leeggegeten mocht worden, tot misselijkheid toe.
't Halfvasten staat in een soort 'badkuip' in het landschap. Om ervoor te zorgen dat de boerderij droog blijft, zijn pompen aangelegd die het teveel aan (kwel-)water wegpompen. Uit een interview met de familie die van halfvasten kwam wordt gezegd: "Vroeger letten wij vooral op het wassende water en de waterstanden in Keulen. Zo wisten wij dat wanneer het water in Keulen een meter steeg dat dan drie dagen later het water hier in de IJssel ongeveer 30 centimeter ging stijgen. Vanwege het rechttrekken van de Rijn gaat dat tegenwoordig veel sneller en wordt de waterstand in de IJssel ook hoger. Een meter hoog water in Keulen is nu bijna direct een meter hoog water in Cortenoever. Daarom letten wij nu meer op de waterstanden dichterbij, bij de IJsselkop, het begin van de IJssel bij Westervoort.
Vroeger was boerderij 't Halfvasten tevens een herberg (cafe) voor binnenvaartschippers - waar de knecht en de meid 's morgens een borrel kregen in plaats van koffie, zo wordt verteld - en waar, vanwege de ligging aan de IJssel, ook een laad- en losplaats was voor goederen. In de schuren werden ook handelsgoederen opgeslagen. Er werd gehandeld in eek, veekoeken en turf. Achter de Eekschuur stond vroeger een eenroedige hooiberg. Ook was er een handel in kleine boten. Op de deel van 't Halfvasten stonden vroeger trekpaarden. De paarden werden ingezet wanneer er te weinig wind stond voor de zeilschepen. De schepen werden dan door paarden voortgetrokken. Direct naast de IJssel lag voor dat doel eerder een jaagpad. In de oorlog werden ook verzetsmensen vanaf 't Halfvasten overgezet naar de andere kant van de IJssel.
Tot 1959 vond vanaf 't Halfvasten de jaarlijkse zwemwedstrijd van Cortenoever naar Zutphen plaats, een evenement waar honderden zwemmers vanuit heel Nederland aan deelnamen. Kleedruimtes waren in de schuren, een voor mannen en een voor vrouwen.
Hoewel de IJssel een woeste barriere kon vormen, was het toch minder een scheiding dan dat door de sterk toegenomen scheepvaart het geval is. Zo kwam een knecht eerder met de roeiboot naar zijn werk, want hij woonde aan de overkant in Bronkhorst,. En tot voor de Ruilverkaveling van 1965 lag de meeste grond van 't Half Vasten aan de overkant van de IJssel.
't Halfvasten wordt in oktober 2014 afgebroken. Ruimte voor de Rivier maakt in Cortenoever ruimte voor waterberging via het aanleggen van geulen en, het belangrijkste, het terugleggen van de dijk. Boerderijen die buitendijks komen te liggen beeindigen hun agrarische functie. Bij de dijkverzwaring in de jaren '80 is 't Halfvasten dat lot bespaard gebleven. De boerderij was toen al aangekocht door DLG om gesloopt te worden in verband met de nieuwe dijk. Toen bleek dat de boerderij toch kon blijven staan heeft de voormalige eigenaar de boerderij weer teruggekocht. De nieuwe dijk werd zo gelegd dat de boerderij buitendijks kwam te liggen.
Ruimte voor de Rivier heeft in Cortenoever nogal wat weerstand opgeleverd. In 'Mijn Gelderland' wordt Michiel Goris daarover geinterviewd. (http://www.mijngelderland.nl/#/de-ijssel-in-beeld/boer-michiel-goris)
Wat voor effect heeft het project 'Ruimte voor de Rivier' op de boeren in dit gebied?
Naast het plan voor dijkverlegging zijn er alternatieven door de uiterwaarden aangedragen. Die hebben het niet gehaald. Men heeft echter de keus gemaakt voor dijkverlegging omdat daar in de uiterwaarden veel natuurwaarden liggen en men het zonde vond om de uiterwaarden te vergraven en daarom is de oplossing binnendijks gezocht. Het is volgens mij een politieke keuze om binnendijks gebied op te offeren. Het is voor heel veel inwoners van Cortenoever een niet zo leuke boodschap, dat men hier kiest voor natuur en dat men niet kiest voor de bewoners in dit gebied. Je moet in dit gebied van de grond landbouw leven en ze kunnen een hoop vergoeden, maar alleen al de tijd tussen het plan en voordat het uitgevoerd is, en voordat er werkelijke stappen uitgevoerd worden, is heel groot en al die tijd zitten wij hier in onzekerheid en dat vreet aan je. Als men kan zeggen: 'Er zit geen toekomst meer voor jou hier in dit gebied', dan is het duidelijk en dan moet je die toekomst elders zoeken. Dat is een harde boodschap, maar dan is het wel direct duidelijk. Dit is nu al een paar jaar bezig en nog steeds is niet voor iedereen duidelijk waar men aan toe is. Dat knaagt aan je. Je wil graag weten waar je in de toekomst naar toe kunt werken en dat kun je hier niet.
