De Roman van een (Groene) Rivier
Een van de grootste Ruimte voor de Rivier projecten aan de IJssel is de Hoogwatergeul Veessen - Wapenveld. Twee dijken worden aangelegd, over een afstand van 8 kilometer van zuid naar noord achter Veessen langs, door het Wapenveldse Broek. Ze sluiten boven Werven aan op de IJssel. Tussen de dijken ligt een Groene Rivier want maar één keer in het mensenleven, is de berekening, stroomt er water.
De totstandkoming van de geul was moeizaam. De geul zette veel op de kop.
Stichting IJsselhoeven heeft het initiatief genomen om over de totstandkoming van de Hoogwatergeul een theaterproductie te maken. In de tweede helft van mei wordt op locatie, met spelers uit de streek onder professionele leiding een muziektheateruitvoering gerealiseerd die eraan moet/gaat bijdragen dat bewoners en anderen het verleden achter zich kunnen laten en het gebied opnieuw leren waarderen.
Bij gelegenheid van de theateruitvoering verschijnt er tevens een roman die ook gaat over hoe dit soort processen verlopen. De ervaringen in Veessen - Wapenveld willen we vastleggen want burgers en bewoners wordt steeds vaker gevraagd om te participeren aan dit soort projecten.
Sonja van der Arend, die eerder 'een Otter in Brussel' schreef, een beleidsroman over een taai onderwerp als de Kaderrichtlijn Water, gaat de roman schrijven.
De informatie voor de ‘Roman voor de Rivier’ is in twee workshops bij elkaar gebracht. Tien IJsselbewoners vertelden in de schuur van de Nijensteen in Veessen uitgebreid over hun ervaringen met participeren in de projecten bij hen in de buurt. Ze verzonnen de personages, de rode draad en de setting van het verhaal. Sonja verwerkt al die input in een synopsis.
Vragen die in dit soort processen opkomen zijn vaak, hoe kan het zo misgaan met de goedbedoelde en gemanagede participatie van bewoners. Ligt dat aan de overheid, aan dé instanties, aan de mensen, aan de omstandigheden?
Sonja zegt daarover als toelichting bij de crowdfunding die voor de roman is georganiseerd (en waaraan u van harte mag bijdragen) het volgende:
"Het doel (van de roman, GH) is niet om af te rekenen met het programma Ruimte voor de Rivier en de projecten. Het verhaal vertelt niet wat de overheid allemaal fout doet, en wat men zou moeten doen om participatie beter te organiseren. Daarover verschijnt al het ene rapport na de andere studie, zoals onlangs nog "Niet buiten de burger rekenen" van het Sociaal Cultureel Planbureau (februari 2016). Een belangrijk rapport, met belangrijke adviezen. Maar de overheid staat daarin nog steeds centraal als de enige partij die kan zorgen of participatie slaagt of faalt. En er wordt een wel heel idealistisch – of is het naïef? –beeld geschetst van participatie in beleid: "Burgers zorg te laten dragen voor de bescherming en de benutting van hun leefomgeving vergt heldere uitgangspunten, open informatiestromen en kritische waarheidsvinding."
Heel mooi, maar gelooft u het?
De roman doet iets anders: het laat zien dat participatie mensenwerk is, dat beleid mensenwerk is. Daarin maken ook burgers keuzes die het proces kunnen beïnvloeden. Maar dat is niet makkelijk en burgers moeten niet naïef zijn. De relatie tussen overheid en burgers is ingewikkeld en ongelijk. Op het moment zijn de wederzijdse verwachtingen irreëel: mensen verwachten dat de overheid rationeel, doorzichtig en eenduidig opereert, ambtenaren verwachten een soort ‘onbevlekt burgerschap’ van participanten. En in de communicatie over participatie worden die ideaalbeelden steeds weer gebruikt en gevoed, zoals in het rapport van het SCP.
Maar in de werkelijkheid kunnen noch de overheid, noch burgers aan die verwachtingen voldoen. En als dat gebeurt, schieten mensen vaak van naïef idealisme naar overdreven cynisme. Maar er is geen foutloze overheid en er zijn geen puur altruïstische burgers. In de echte wereld zijn beleidsprocessen meestal niet helder, open en rationeel. Pas als je dat accepteert, kun je weer zien wat een mooie, onbaatzuchtige, creatieve en gedurfde dingen ambtenaren, bestuurders en burgers soms doen."
