Verbinding en infrastructuur in de IJsselvallei

De belangrijkste doorgaande verbinding in de IJsselvallei, blijkt de IJssel te zijn. De IJssel is dat pas vanaf 700 n Chr., maar daarna loopt de rivier meanderend of dieper ingesneden door de vlakte tussen de Veluwe en Salland / Graafschap

De canon van Kampen beschrijft het belang van de rivier als volgt: "De IJssel was de levensader van Kampen. Als verbinding tussen de Rijn en het noorden van Europa was de rivier van grote betekenis voor de economische ontwikkeling van alle steden langs de rivier. Het IJsselgebied was de aangewezen plaats voor de uitwisseling van producten uit Friesland en Holland tegen zaken als hout, linnen en wijn uit de Duitse gebieden. De strategische ligging aan de IJsselmond maakte Kampen bovendien tot het overslagpunt tussen grote zeeschepen en kleinere binnenvaartschepen. Aangezien tot de 12de eeuw er vrijwel geen landwegen ten noorden van de grote rivieren bestonden, ging alle transport per schip. Zo groeide Kampen uit tot een regionale en internationale marktstad. De stad buitte deze machtige positie uit door tol te heffen op alle scheepvaart op de IJssel. Veel later zou er ook nog een vaste brug komen."

Gedurende de 15e tot de 17e eeuw verzandde de IJssel steeds meer en was het transport over de rivier nauwelijks mogelijk. In de 18e eeuw is de verdeling van het Rijnwater (Waal, Rijn en IJssel) vast komen te liggen door het graven van het Pannerdensch Kanaal. Die verdeling is 1/9.

Een verbrokkelde verbinding van zuid naar noord

De IJsselvallei heeft geen goede doorgaande wegverbinding langs de IJssel van Zuid naar Noord. Of het moet de A50 zijn, maar die loopt over of langs de Veluwerand en komt bij Kampen pas in de buurt van de IJssel.

Als je de IJssel zo dicht mogelijk wilt begeleiden, dan begint het in het zuiden met een stukje snelweg, de A48 van Velperbroek naar Ellecom/Dieren. Een trace dat landgoed Biljoen en Middachten doorsnijdt en waarvoor de IJssel zelfs is verlegd ter hoogte van Rhederlaag.
Vanaf Ellecom/Dieren verloopt het traject via de weg door Dieren tot aan Leuvenheim. Dan weer een klein stukje snelweg bij Brummen. Daarna kan men aan beide kanten van de IJssel verder naar het noorden. Het drukke traject via rondweg Zutphen, rondweg Eefde, Gorssel. Na Deventer is de verbinding naar Zwolle over een strakke dijk langs Olst en Wijhe. Aan de andere kant, ten westen van de IJssel, kan men vanaf Zutphen zijn weg zoeken via de Voorster en Wilper Klei en anders de doorgaande routes via Voorst, Wilp kiezen. Na Deventer is er de 60km weg over de oude dijken tot aan Wapenveld. In Zwolle bestaat ook de mogelijkheid om vanuit Hattem via Stadshagen de oude verbinding naar Kampen te gebruiken of aan de westzijde van de IJssel de A50 op te pakken die vanaf Arnhem over/langs de Veluwe komt. De uitgang van de IJsselvallei bereikt men via de A50 of, aan de overzijde van de IJssel, (oostzijde) de weg over Kampereiland.

Dorpenroute/dorpenweg

Aan de westzijde van de IJssel - op veel plaatsen is die route ook de grens van de IJsselvallei, loopt een oudere doorgaande verbindingen die op plaatsen de dorpenroute/dorpenweg wordt genoemd. De weg vormt een verbinding tussen al die plaatsen die langs de rand van de Veluwe liggen, vanaf Velp in het zuiden tot Hattem in het noorden. Uiteraard is in de loop van de jaren veel aangepast, in het profiel van de weg, het trace (rondwegen in veel situaties), maar op veel plekken zoals in Rheden - het traject dat loopt van de gemeentegrens Arnhem/Rheden tot de gemeentegrens Rheden/ Brummen - wordt het begrip nog weemoedig gebruikt.

Apeldoorns Kanaal

Een andere interessante verbinding, op of soms over de grens van de IJsselvallei, vormt het Apeldoorns Kanaal. Aangelegd door koning-koopman Willem I was het bedoeld om bedrijvigheid te trekken naar Apeldoorn en langs de Veluwerand: een goede verbinding vanuit Apeldoorn naar de IJssel bij Hattem. Veel meer dan een verbinding voor beurtschepen, heeft het kanaal niet betekend. Totdat werd besloten om het kanaal ook door te trekken naar het zuiden, naar Dieren. De eerste tiental jaren was het kanaal daarna slechts winstgevend, ook omdat er langs het kanaal een spoorlijn werd aangelegd, van Dieren naar Hattem. Aan het einde van de 19e eeuw was duidelijk dat de dimensies van het kanaal zelf en de kunstwerken niet voldeden aan de nieuwe eisen. Het kanaal heeft nooit echt gerendeerd. Na de tweede WO, die veel schade aan bruggen veroorzaakte, was het helemaal gedaan met de scheepvaart en werden veel van de beweegbare bruggen vervangen door vaste constructies. Een recent initiatief om (delen van) het Apeldoorns Kanaal weer bevaarbaar met name voor recreatievaart te krijgen, is druk om de vaste verbindingen weer beweegbaar te maken.

Uit het ruimtelijke perspectief: (B&S) "De IJssel zelf vervult een belangrijke functie als transportader. Het betreft hier niet alleen het goederenvervoer over water, maar zeker ook de recreatieve functie van de IJssel voor de watersport. De afwisseling van historische stadjes en fraaie landschappen maakt de IJssel tot een aantrekkelijke route"

Spoorwegen

Vanaf 1880 was er de spoorlijn Zwolle - Arnhem die de plaatsen in de IJsselvallei bediende. Daarbij hebben, afgezien van technische aanpassingen, geen grote verandering plaatsgehad. Recent is de discussie over het spoor weer opgelaaid in het gebied. Het heeft te maken met het programma 'hoogfrequent spoor' . Daarvoor moet de Betuweroute Noord ingepast worden. Er is een aantal varianten in studie om het toegenomen goederenvervoer af te wikkelen. Die varianten zijn meer of minder ingrijpend maar zullen rond Zutphen en/of Deventer en directe omgeving gevolgen hebben.

Oversteken

Tenslotte de IJssel als een over te steken rivier. Van doorwaadbare plaatsen zoals die vroeger soms bij tijden van onvoldoende wateraanvoer voorkwamen - en waar de Kozakken bij Veessen gebruik van maakten -, is geen sprake meer. De IJssel wordt door bruggen in wegen en spoorwegen gekruist. Geplande stedelijke ontwikkeling aan de overzijde van de IJssel bij Zutphen en Deventer zou nog tot nieuwe bruggen kunnen leiden. Ook lijkt het er op dat de verkeersinfrastructuur geen nieuwe bruggen in het verschiet heeft.

Pontjes waren gedurende de eeuwen de eerste verbinding tussen de IJsseloevers. In oude tijden waren het roeiboten. Een voorbeeld is de pont bij Wijhe. Al in 1379 was er sprake van een verbinding tussen Wijhe en Heerde

In 1735 werd de veerpont verkocht en kwam het in particulier bezit. "Tot het veer behoorde toen ook het veerhuis, een hof, een perceel hooiland en een boomgaard."
De trekpont werd in 1947 vervangen door een motorpont die daarna 40 jaar dienst zou doen. In 1990 is de pont vervangen door een grotere.